Bazı araştırmalar, dolunay sırasında uykuya dalmanın ve kaliteli uyku almanın zorlaşabileceğini öne sürüyor.
Bir itiraf: Manevi açıdan birçok şeyi eğlenceli bulan biriyim. Merkür’ün geri hareketinin hayatınızı mahvettiğini mi düşünüyorsunuz? Anlıyorum. İçgüdülerinizin doğru çıktığı anlar oldu mu? Bana daha fazlasını anlatın. Ben de her türlü dolunay efsanesine açığım. Ancak dolunayın uyku üzerindeki etkisi yalnızca doğaüstü değil. Araştırmalar, ister batıl inançlara ilgi duyuyor olun, ister “bilim ne diyor?” diye bir şüpheci yaklaşımda bulunun, dolunayın uyku düzeninizi etkileyebileceğini gösteriyor.
Dolunay ve uyku arasındaki ilişkiyi araştıran ilk çalışmalardan biri, 2013 yılında yapılan retrospektif bir analizdi. Bu analizde bilim insanları, ay evrelerinin uyku ile nasıl ilişkili olduğunu incelemek için mevcut uyku verilerini taradılar.
Dolunayın Uyku Üzerindeki Etkisi
İsviçre’deki Basel Üniversitesi’nde Kronobiyoloji Merkezi başkanı olan Dr. Christian Cajochen’in yaptığı araştırmaya göre sonuçlar şaşırtıcıydı: Dolunay dönemlerinde, insanlar uykuya dalmakta beş dakika daha fazla zaman harcıyor, %30 daha az derin uyuyor ve toplamda 20 dakika daha az uyuyorlar. 2014 yılında yayınlanan başka bir küçük retrospektif çalışma da benzer bulgulara sahipti: Katılımcılar, dolunay sırasında ortalama 25 dakika daha az uyudular.
Dolunayın en parlak olduğu zamanlar, ışığa maruz kalmanın uykuyu etkileyebileceğini düşündürebilir. Ancak modern yaşamda bol miktarda yapay ışığa erişimimiz olduğu için bu durum farklı bir boyut kazanıyor. Dahası, önceki çalışmalardaki katılımcılar uyku laboratuvarlarında bulunuyorlardı ve dış dünya ile etkileşimleri sınırlıydı.
2021’de yapılan bir çalışmada, araştırmacılar farklı çevrelerdeki uyku verilerini analiz ederek dolunayın uyku üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu araştırdılar. İlginç bir şekilde, Arjantin’deki uzak topluluklar ve Seattle’daki öğrenciler dolunay sırasında daha geç uyudular ve daha az uyudular.
Dolunayın Uykuya Etkisi
Tüm çalışmalar, dolunayın uyku düzenini bozduğunu göstermiyor. Bazı araştırmalar, ay evreleri ile uyku arasında belirgin bir ilişki bulamadı. Ancak dolunayın uykusuzluğa neden olma olasılığı, hâlâ birçok uzman için gündemde. Dr. Cajochen’e göre, dolunayın uyku düzenini etkileyebileceği teoriler birkaç yönden açıklanabilir.
Işık ve Evrimsel Bağlantılar
Dolunayın ışığının uykuyu bozması olasılığı düşük olsa da, atalarımızın doğal ışığa bağlı şekilde daha geç saatlere kadar uyanık kalmalarını sağlayacak bir evrimsel adaptasyon olabilir. Dr. Horacio de la Iglesia, bu ekstra ışığın avlanma veya yiyecek toplama işlerini kolaylaştırdığını ve bu yüzden atalarımızın dolunay gecelerinde daha uzun süre uyanık kaldıklarını öne sürüyor.
Bu açıklama, günümüzde doğrudan ışık alamasak da evrimsel geçmişimizin etkisiyle dolunaydan önceki gecelerde daha geç uyuma eğilimimizin devam ettiğini gösteriyor. Böylece vücudumuz hâlâ dolunayın etkilerine uyum sağlamış olabilir.
Ayın Kütleçekimi ve Etkileri
Bir diğer ilginç teori ise ayın kütleçekim kuvvetinin uykuya etkisi. Bazı bilim insanları, dolunayın büyük kütle çekim kuvvetinin insanlar üzerinde de bir etki yaratabileceğini düşünüyor. Ancak bu etkiler oldukça küçük ve genellikle gözlemlenebilir düzeyde değil. Dr. Brandon Peters, ayın kütleçekim gücünün insanlar üzerinde çok fazla etkisi olmadığını belirtiyor.
Jeomanyetik Değişimler ve Uykusuzluk
Başka bir açıklama ise dolunayın, yerçekimindeki değişikliklerle birlikte Dünya’nın manyetik alanındaki değişimleri içeriyor. Bu değişimler, uyku düzenimizi etkileyebilir. Araştırmalar, jeomanyetik değişimlerin kardiyovasküler sistemi etkileyebileceğini ve melatonin seviyelerini değiştirebileceğini öne sürüyor. Bu da dolunayın uykuya olumsuz etkisi ile ilişkilendiriliyor.
Dolunayda Daha İyi Uyumanın Yolları
Dolunay gecelerinde uyku kaliteniz düşüyorsa, bazı önerilerle bu durumu iyileştirebilirsiniz. Dr. Peters, uyku saatinizi 30-45 dakika geciktirmenizi öneriyor. Bu, uyku dürtüsünü artırarak uykuya dalmanızı kolaylaştırabilir. Ayrıca, her gün güneş ışığı alarak biyolojik saatinizin düzenli çalışmasını sağlayabilirsiniz.
Dolunay sırasında uyku problemleri yaşamamak için, yatmadan önce ekranları kapatmak ve rahatlatıcı bir gece rutini oluşturmak da faydalı olabilir. Dr. de la Iglesia’ye göre, bu tür önlemler alarak kozmik güçlerin uyku düzeninizi etkileme olasılığını azaltabilirsiniz.
Unutmayın, dolunayın uykunuz üzerindeki etkisi ay evresi geçtikten sonra azalır. Ancak dolunay dönemlerinde uyku düzenindeki küçük değişiklikler bile bazı kişiler için önemli olabilir. Eğer uyku problemleri devam ediyorsa, uzman bir doktora başvurmak gerekebilir.