Türk bilim insanları, Türkiye Uzay Ajansı (TUA) öncülüğünde uzayda bitki genetiği ve ıslahına yönelik önemli bir adım attı. Çin’in Shijian-19 uydusu ile nohut ve Arabidopsis thaliana bitkisi tohumları uzaya gönderilerek, hastalık ve çevresel strese dayanıklı bitki çeşitleri geliştirme amacıyla bir dizi deney gerçekleştirildi. Bu çalışma, uzay ortamının eşsiz koşullarından yararlanarak, bitki genetiğinde yenilikçi keşifler yapılmasını hedefliyor.
Türkiye’nin Uzay Araştırmalarındaki İlkleri
Bu proje, Türkiye’nin uzay araştırmalarında attığı ilk adımlardan biri olarak dikkat çekiyor. Türkiye, Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü (APSCO) tarafından desteklenen bu projeyle, uluslararası iş birliğini güçlendirmenin yanı sıra bilimsel kapasitesini artırmayı hedefliyor.
Çin Ulusal Uzay İdaresi’nin (CNSA) Shijian-19 uydusu, mikro yer çekimi ve kozmik radyasyon gibi uzaya özgü koşullarda bitkilerin genetik değişimlerini incelemek için benzersiz bir fırsat sundu. Uydu, 13,5 günlük görevinin ardından Dünya’ya geri döndü ve deney sonuçları incelenmeye başlandı.
Uzay Ortamının Sunduğu Fırsatlar
Projeyi yürüten Ege Üniversitesi Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, uzay ortamının bitki genetiğinde yeni keşifler yapmaya olanak sağladığını belirtiyor. Uzayda, mikro yer çekimi ve kozmik radyasyon, bitki hücrelerinde genetik mutasyonlara yol açarak, klasik yöntemlerle elde edilemeyen bir çeşitlilik sunuyor.
Doç. Dr. Barış Uzilday, araştırmanın iklim değişikliğiyle artan kuraklık stresine karşı daha dayanıklı nohut çeşitlerigeliştirmek için önemli olduğunu ifade ediyor:
“Çalışmamızda, ülkemizde yaygın olarak ekilen Sarı-98 nohut çeşidi kullanılarak mutasyon ıslahı yapılması hedeflenmiştir.”
Nohut ve Arabidopsis ile Genetik Çeşitlilik Artırılıyor
Proje kapsamında uzaya gönderilen tohumların genetik çeşitliliği artırılarak, kuraklık ve tuzluluk gibi çevresel stres faktörlerine dayanıklı yeni çeşitlerin geliştirilmesi planlanıyor. Arabidopsis thaliana bitkisi ise genetik keşifler için bir model organizma olarak kullanılıyor. Bu çalışmayla, Türkiye’nin tarımsal yenilik kapasitesine katkı sağlanması hedefleniyor.
Daha Önce de Öncü Çalışmalara İmza Attılar
Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, daha önce Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcıtarafından gerçekleştirilen “Extremophyte” deneyini tasarlayarak dikkat çekmişti. Bu deney, Tuz Gölü’nde yetişen endemik bir bitki olan Schrenkiella parvula’nın uzay ortamında tuz ve diğer stres faktörlerine verdiği tepkileri incelemek amacıyla gerçekleştirilmişti.
Türkiye’nin Uzay Çalışmalarında Yeni Dönem
Bu proje, Türkiye’nin bilim ve uzay araştırmalarındaki yükselişinin bir göstergesi olarak büyük önem taşıyor. Uzay ıslahı projeleri, yalnızca bilimsel açıdan değil, aynı zamanda tarımsal yenilikler ve sürdürülebilirlik açısından da uzun vadeli faydalar sunabilir.